In de VPRO Tegenlicht uitzending “mijn bullshitbaan” van 24 maart jl. werd een fenomeen besproken dat ik de afgelopen jaren in organisaties regelmatig ben tegengekomen. Mensen met indrukwekkende functienamen zoals ‘senior consultant’, ‘stakeholder accountmanager’, ‘manager alignment’ die twijfels hebben over de zin van hun werk. Goed salaris, auto van de zaak, status, maar ook een leeg gevoel, frustratie en stress door onderbenutting en gevoelens van zinloosheid.
Het doet me denken aan de Duitse socioloog/econoom Max Weber die eind negentiende eeuw al waarschuwde voor de nadelen van bureaucratieën. Hij had het destijds vooral over de bureaucratie van overheidsorganisaties, maar inmiddels heeft de ‘vervreemding’ zich blijkbaar ook naar grote bedrijven uitgebreid: vastzittende individuen die geregeerd worden door systemen en procedures waar ze vaak weinig vat op hebben.
‘Wat kan ik eraan doen?’, wordt me herhaaldelijk gevraagd. ‘Ik kan geen kant op, hypotheek, rekeningen moeten betaald en thuis zitten wil ik niet.’ Er niets aan doen is ook niet echt een optie, vooral niet als de eerste fysieke klachten van de stress zich al openbaren. Burn-out ligt op de loer. Volgens de schrikbarende statistieken ervaart meer dan 13% van de Nederlandse beroepsbevolking regelmatig burn-out gerelateerde klachten. Je moet dus echt iets doen als je lijdt aan demotivatie op je werk.
Er is gelukkig goed nieuws. Je hebt mogelijkheden, je kunt zelf kiezen wat je wilt doen. Uit de veranderkunde weten we dat je in de basis drie opties hebt als je niet gelukkig bent met je situatie op je werk: ‘voice’, ‘loyalty’ en ‘exit’.
Voice
Je kunt proberen je omgeving te beïnvloeden, te veranderen. Als je het goed aanpakt heb je meer mogelijkheden dan je denkt, maar je moet het wel ‘pro-actief’ aanpakken. Nu is het begrip ‘pro-activiteit’ helaas een containerbegrip geworden waar velen niet echt meer iets mee kunnen. Als je teruggaat gaat naar hoe Stephen Covey het beschrijft in zijn klassieker ‘The 7 habits of highly effective people’ biedt het zeker uitkomst. Wees creatief en verplaats je in de ander. Neem initiatief en kom echt voor jezelf op. Doe eerst een brainstorm met de vraag: wat zou er anders moeten zijn in mijn baan om het voor mij wel zinvol te laten zijn? Wees specifiek met die criteria en bedenk dan zo veel mogelijk manieren wat je zou kunnen veranderen om aan die criteria te voldoen. Maak dan maximaal drie concrete voorstellen voor verandering. Zet ze bondig op papier. Bespreek het vervolgens met je leidinggevende. Formuleer je voorstellen op een voor je leidinggevende aantrekkelijke manier en laat zien dat het echt belangrijk voor je is.
Maar soms zit verandering er echt niet in, zelfs al is je leidinggevende bereid mee te werken. Bijvoorbeeld omdat invloedrijke mensen in jouw organisatie belang hebben het exact te houden zoals het is. Dan heb je nog twee opties over: loyalty en exit.
Loyalty
Deze optie betekent: aanpassen. Je verandert niets, althans niet uiterlijk waarneembaar. Maar vanbinnen, in je denken, is het handig wel iets te veranderen. Namelijk bewust de keuze te maken de situatie te accepteren. Als het een echte keus is van jezelf, sta jij weer aan het roer, neem je er volledige verantwoordelijkheid voor deze bullshitbaan te hebben. Consequentie daarvan is dat je ook moet ophouden met klagen (klagen is een vorm van ‘voice’, maar dan een weinig effectieve en soms zelfs contraproductieve variant). Loyalty is de optie waarbij je echt vrede hebt met de situatie. Je doet je werk, zoals van je verwacht wordt. Je kunt proberen om de tijd die over is je te richten op dingen die je wel motiveren. Ook kun je vrijwilligerswerk doen naast je werk, of een hobby oppakken, waar je wel ‘je ei in kwijt kan’.
Exit
Als je vergeefs hebt geprobeerd iets te veranderen (voice) en je voegen naar de eisen van je functie (loyalty) lukt niet, dan kun je er voor kiezen weg te gaan. Wacht dan niet te lang. Vanuit overspannenheid is het veel moeilijker iets nieuws te vinden. Ga bij voorkeur niet thuiszitten, maar ga actief op zoek naar werk dat je wel motiveert. Praat met mensen, ga netwerken. Het is slim eerst goed te rade te gaan bij jezelf, wat jouw loopbaan wensen zijn. Wat is belangrijk voor jou in je werk, wat zijn jouw drijfveren? Wat motiveert je? Er zijn goede loopbaan coaches die je kunnen helpen dit duidelijk te krijgen voor jezelf. Als je goed weet wat je wilt, kun je ook overtuigender tegen anderen zeggen wat je zoekt. Anderen gaan dan ook voor jou rondkijken. In de huidige krappe arbeidsmarkt is het vaak goed mogelijk iets te vinden waarin jij wel tot je recht komt. Opstappen vraagt moed, en is niet zonder risico. De afweging moet je zelf maken. Maar het helpt om deze optie ook te overwegen als je jezelf weer hoort zuchten en steunen over je bullshitshitbaan.
Michel Daenen
EFFECTIEVER.NU
Training & Coaching Persoonlijke Effectiviteit
